του Γεωργίου Ζαραβέλα. Θεολόγου, ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής
Β’ Μέρος: Η Μονή του Οσίου στο Στείρι Βοιωτίας και η τιμή της μνήμης
του.
Η Μονή του Οσίου Λουκά του
Στειριώτη, το σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο της Ελλάδας του 11ου αιώνα, είναι
ιδρυμένο σε γραφική πλαγιά στις δυτικές υπώρειες του Ελικώνα, κοντά στην αρχαία
Στειρίδα.
Το μοναστήρι με τις δύο μεγάλες εκκλησίες (το ναό της Παναγίας και το Καθολικό), την Κρύπτη, το καμπαναριό, τα κελιά και τα άλλα κτίσματα, αφιερωμένο στον θαυματουργό άγιο, απέκτησε σύντομα μοναδική ακτινοβολία και τούτο γιατί η μορφή της τέχνης του θεωρείται πρότυπο για τα βυζαντινά μνημεία του 11ου αιώνα σε όλη την Ελλάδα.
Το καθολικό της Μονής και η παλαιά τράπεζά της (σημερινό μουσείο). Άποψη από ΝΔ.
Βασική πηγή των πληροφοριών μας για το μοναστήρι και τον Όσιο Λουκά είναι ο Βίος του, που συνέταξε ανώνυμος μαθητής του το 962, λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Οσίου το 953. Στα θεία χαρίσματα του ασκητή Οσίου οφειλόταν η στενή του σχέση με τους στρατηγούς του Θέματος της Ελλάδος με έδρα την ακμάζουσα τότε Θήβα. Οι στρατηγοί Πόθος, γιός του Λέοντος Αργυρού και Πρωτοσπαθάριος Κρηνίτης ο Αροτράς τίμησαν τον Όσιο. Ο Κρηνίτης, μάλιστα, άρχισε να κτίζει με έξοδά του εκκλησία, όσο ζούσε ο Όσιος, το 946, στο όνομα της Αγίας Βαρβάρας.
Δύο χρόνια μετά το θάνατο του
Οσίου οι μαθητές και συμμοναστές του τελειοποίησαν και κόσμησαν την εκκλησία
της Αγίας Βαρβάρας, μετέβαλλαν το κελί όπου τάφηκε ο Όσιος σε «ιερό
ευκτήριο» με σχήμα σταυρικό και ανοικοδόμησαν νέα κελλιά και ξενώνες. Επομένως,
το έτος 955 υπήρχε μια πρώτη μοναστική κοινότητα. Σύμφωνα με τον Ε. Στίκα ο
ναός της Αγίας Βαρβάρας ταυτίζεται με τον ναό της Παναγίας και ο ευκτήριος
οίκος με την Κρύπτη.
Το εσωτερικό του Καθολικού της Μονής.
Η οικοδομή του Καθολικού, που
τοποθετείται χρονολογικά στις δεκαετίες του 11ου αιώνα, αποδίδεται,σύμφωνα με
την παράδοση σε τρείς αυτοκράτορες του Βυζαντίου: Τον Ρωμανού Β΄ (959-963), τον
Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο(976-1028) και τον Κωνσταντίνο Θ΄ τον
Μονομάχο(1042-1056). Ο Όσιος Λουκάς είχε προφητέψει το 941 ότι «Ρωμανός Κρήτην χειρούται»
θα ελευθερώσει δηλαδή την Κρήτη από τους Σαρακηνούς. Όταν ρωτήθηκε αν επρόκειτο
για τον αυτοκράτορα Ρωμανό Α’ που βασίλευε την εποχή εκείνη, απάντησε
«ουχ ούτος άλλ’ έτερος». Έτσι η ανέγερση του Καθολικού, συνδυάστηκε με την
προφητεία αυτή, γιατί ήταν επόμενο ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ρωμανός Β’, να
θέλησε να ανεγείρει έναν μεγαλοπρεπή ναό από ευγνωμοσύνη στον Όσιο για την
απελευθέρωση της Κρήτης(961), όπως είχε προφητέψει είκοσι χρόνια νωρίτερα. Η
προσωνυμία «βασιλομονάστηρο» αποδίδει την αυτοκρατορική καταγωγή της Μονής,
καθώς και την αίσθηση του πλούτου και της τελειότητας του μνημείου από τους
μεταγενέστερους.
Σήμερα η αδελφότητα της Μονής
αποτελείται από τρεις ιερομονάχους, έναν μοναχό και έναν δόκιμο μοναχό. Η Μονή
διοικείται από διαχειριστική επιτροπή με την άοκνη μέριμνα του
ηγουμενεύοντος Αρχιμ. Γεωργίου Θανάσου και την πνευματική καθοδήγηση και
ευλογία του Σεβ. Μητροπολίτου Θηβών και Λεβαδείας κ. Γεωργίου, ο οποίος είχε
διατελέσει επί σειρά ετών ηγούμενος της Μονής. Οι ακολουθίες γίνονται σε
καθημερινή βάση στο ναό της Παναγίας και έκτακτα στο Καθολικό του Οσίου Λουκά.
Κρήνη από γειτονική πηγή, στην είσοδο της Μονής.
Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά
πανηγυρίζει τέσσερις φορές το χρόνο: α) 7 Φεβρουαρίου (Κοίμηση Οσίου Λουκά), β)
3 Μαΐου (Ανακομιδή ιερού λειψάνου Οσίου και επέτειος εγκαινίων του καθολικού
της Μονής), γ) Κυριακή των Προπατόρων (Επανακομιδή του λειψάνου του Οσίου), δ)
15 Αυγούστου (Πανήγυρη του Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου - Παναγίας).
Καμάρες αντιστήριξης στα νότια του Καθολικού.
Η τιμή του Οσίου Λουκά στη
βοιωτική γη είναι ιδιαίτερη και ευρύτατα διαδεδομένη. Αντίθετα, η μνήμη του
Οσίου δεν περιβάλλεται με τη δέουσα τιμή στην Αίγινα, από την οποία κατάγεται.
Η συμπερίληψη του Οσίου στην χορεία των 11 Αιγινητών Αγίων και η οικοδόμηση του
σχετικού ενοριακού ναού στην περιοχή Λιβάδι, στα νότια του ναϊδρίου του Αγίου
Θωμά, είναι οι μοναδικές, γενικές ενδείξεις τιμής προς τον Αιγινήτη Όσιο. Θα
ήταν ευχής έργο να αναδειχθεί στο νησί η τιμή του Οσίου και, αν όχι να
οικοδομηθεί ναός στη μνήμη του, τουλάχιστον να καθιερωθεί ο εορτασμός της στις
τακτές ημερομηνίες της Κοίμησης και της Ανακομιδής των Ιερών Λειψάνων του.
Πληροφορίες αντλήθηκαν από τις
ιστοσελίδες:
α) Ιερά Μητρόπολις Θηβών και
Λεβαδείας: http://www.imtl.gr/?page_id=691
β) Ιερά Βασιλική Μονή Οσίου Λουκά
Στειρίου Βοιωτίας: http://www.osiosloukas.gr/site/
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του γράφοντος.
Δημοσίευση σχολίου